Kayıp bir fotoğraf hazinesi, Ezidi diasporasını tarihleriyle yeniden buluşturuyor

Irak'taki Ezidiler, bir müze arşivinde bulunan fotoğraflarla kayıp tarihi yeniden keşfetti.

Fotoğraf: AP Matt Rourke Asopress - Irak’taki Ezidi toplumunun tarihine dair kayıp bir fotoğraf arşivi bulundu — bu arşiv, IŞİD’in köy basmaları ve kültürel yıkımının ardından diaspora halinde yaşayan Ezidiler için geçmişle yeniden bağ kurma işlevi görüyor. Bu koleksiyon, en az 500 fotoğrafı oluşurken; bazıları köy yaşamını betimliyor, bazıları mezarlık çekimleri, bazıları da grup portreleri içeriyor. Bir kısmı 1970’ler ve 1980’lerde çekilmiş bu fotoğraflar, çok sayıda Ezidi için silinmiş ya da unutulmuş kökleri yeniden hatırlatıyor. Hafızanın Parçalarını Toplamak Irak’ın kuzeydoğusundaki bölgelerde, 2014’te IŞİD’in düzenlediği saldırılar sırasında çok sayıda Ezidi yerinden edilip, köyleri yakılıp yıkıldı. Bu süreçte aile albümleri, belgeler ve kültürel miras birçok kez tahrip edildi. Şimdi bulunan bu fotoğraflar, birer “kültürel hafıza harcı” rolü üstleniyor. Ezidi toplum liderlerinden bazıları, koleksiyondaki fotoğrafları toplamaya, dijital arşiv haline getirmeye ve diasporadaki Ezidilere sunmaya çalışıyor. Bu adımlar, toplumsal belleği yeniden inşa etmek ve geleceğe taşımak için önemli görülüyor. Fotoğraf koleksiyonunu ilk keşfedenlerden biri olan Ezidi tarih araştırmacısı Loreen şunları söylüyor: “Bu görüntüler bizim kim olduğumuzu, nereden geldiğimizi anlatıyor. Bizden alınan belleği geri alıyoruz.” Koleksiyonun bazı parçaları, 1990’ların sonlarında ya da 2000’lerin başında çekildiği tahmin edilen eski negatiflerden geliyor. Bazı fotoğraflar ise özel koleksiyonlar içinde gizli saklanmış durumda. Bir başka koleksiyonda yer alan fotoğraf, kentin mezarlığında çekilmiş: taş mezarların arasında uzanan ağaçlar, kırılgan mezar taşlarının gölgesi. Fotoğrafın arkasında el yazısıyla yazılmış birkaç kelime — yer adı ve tarih — dikkat çekiyor. Bu tür detaylar, koleksiyona derinlik katıyor. Bir Diyaspora İçin Anlamı Diasporadaki birçok Ezidi için bu fotoğraflar, hem geçmişle yeniden bağ kurma hem de kimlik duygusunu güçlendirme aracı. Bir göçmen Ezidi şöyle diyor: “Annemin köyünü hatırlamıyorum, ama bu fotoğraflar bana onun hayatından parçalar veriyor.” Bazı görüntüler, köy meydanındaki yürüyüşleri, geleneksel kıyafetli kadınları, koyun sürülerini gösteriyor. Diğerleri sınava hazırlanmış gençleri, mezuniyet günlerini betimliyor. Bu kareler, sıradan hayatların tanıklığını yapıyor. Fotoğraf arşivini inceleyen Iraklı bir tarihçi Dr. Salim diyor ki: “Yıkım döneminde bu tür belgeler çoğu zaman yok oldu. Bu koleksiyon, o kayıplarla yüzleşmek için bir fırsat.” Zorluklar ve Gelecek Planları Fotoğrafların kimileri hasar görmüş, negatifleri çürümüş durumda. Koleksiyonun tam olarak nasıl toplandığı, hangi yollarla korunduğu hâlâ kesin değil. Ayrıca bazı görüntülerde kimlerin bulunduğu belirlenememiş; isimler silinmiş, not defterleri kaybolmuş. Ezidi toplum liderleri, koleksiyonu uluslararası arşiv kurumlarıyla işbirliği içinde korumayı, restore etmeyi ve dijital ortama taşımayı hedefliyor. Ama bu süreç maliyetli ve teknik açıdan zorlayıcı. Negatiflerin restore edilmesi, renk düzeltmeleri, yüksek çözünürlüklü tarama gibi işlemler hem uzmanlık hem kaynak gerektiriyor. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), bu tür kültürel mirasın korunmasına destek veren kuruluşlarla bağlantı kurmaya başladı. Bazı kurumlar bu projeyi, “kültürel iyileşme” ve “tarihsel adalet” bağlamında da önemsiyor. Araştırmacılar, bu fotoğrafların sadece geçmişi kaydetmediğini; aynı zamanda gelecek kuşaklar için de kökleri, hikâyeleri ve toplumsal kimlikleri taşıyacak bir köprü oluşturduğunu söylüyor. Kaynak: AP